Σάββατο 31 Μαΐου 2014

Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατ. - Θέματα προσομοίωσης (7ο) 2014





Δ. Σολωμού, "Ο Κρητικός"


Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

1 [18.]
Εκοίταα, κι ήτανε μακριά ακόμη τ’ ακρογιάλι·
«Αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι!»
Τρία αστροπελέκια επέσανε, ένα ξοπίσω στ’ άλλο,
Πολύ κοντά στην κορασιά με βρόντημα μεγάλο·
Τα πέλαγα στην αστραπή κι ο ουρανός αντήχαν,
Οι ακρογιαλιές και τα βουνά μ’ όσες φωνές κι αν είχαν.

 

4 [21.]
Εκοίταξε τ’ αστέρια, κι εκείνα αναγάλλιασαν,
Και την αχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσαν·
Κι από το πέλαο, που πατεί χωρίς να το σουφρώνει,
Κυπαρισσένιο ανάερα τα’ ανάστημα σηκώνει,
Κι ανεί τς αγκάλες μ’ έρωτα και με ταπεινοσύνη,
Κι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη.
Τότε από φως μεσημερνό ή νύχτα πλημμυρίζει,
Κι η χτίσις έγινε ναός πού ολούθε λαμπυρίζει.
Τέλος σ’ εμέ πού βρίσκομουν ομπρός της μες στα ρείθρα,
Καταπώς στέκει στο Βοριά η πετροκαλαμήθρα,
Όχι στην κόρη, αλλά σ’ εμέ την κεφαλή της κλίνει·
Την κοίταζα ό βαριόμοιρος, μ’ εκοίταζε κι εκείνη.
Έλεγα πώς την είχα ιδεί πολύν καιρόν οπίσω,
Καν σε ναό ζωγραφιστή με θαυμασμό περίσσο,
Κάνε την είχε ερωτικά ποιήσει ο λογισμός μου,
Καν τα’ όνειρο, όταν μ’ έθρεφε το γάλα της μητρός μου·
Ήτανε μνήμη παλαιή, γλυκιά κι αστοχισμένη,
Που ομπρός μου τώρα μ’ όλη της τη δύναμη προβαίνει·
Σαν το νερό που το θωρεί το μάτι ν’ αναβρύζη
Ξάφνου οχ τα βάθη του βουνού, κι ο ήλιος το στολίζει.
Βρύση έγινε το μάτι μου κι ομπρός του δεν εθώρα,
Κι έχασα αυτό το θεϊκό πρόσωπο για πολλή ώρα,
Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου,
Που ετρέμαν και δε μ’ άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου·
Όμως αυτοί είναι θεοί, και κατοικούν απ’ όπου
Βλέπουνε μες στην άβυσσο και στην καρδιά τα’ ανθρώπου,
Κι ένιωθα πως μου διάβαζε καλύτερα το νου μου
Πάρεξ αν ήθελε της πω με θλίψη του χειλιού μου:
«Κοίτα με μες στα σωθικά, που φύτρωσαν οι πόνοι
………………….
………………….
Όμως εξεχειλίσανε τα βάθη της καρδιάς μου·
Τ’ αδέλφια μου τα δυνατά οι Τούρκοι μού τ’ αδράξαν,
Την αδελφή μου ατίμησαν κι αμέσως την έσφαξαν,
Τον γέροντα τον κύρη μου εκάψανε το βράδυ,
 Και την αυγή μου ρίξανε τη μάνα στο πηγάδι.
 Στην Κρήτη ............               
Μακριά ‘πο κειθ’ εγιόμισα τες φούχτες μου και εβγήκα.
Βόηθα, Θεά, το τρυφερό κλωνάρι μόνο να ‘χω·
Σε γκρεμό κρέμουμαι βαθύ, κι αυτό βαστώ μονάχο».

5 [22.]
Eχαμογέλασε γλυκά στον πόνο της ψυχής μου,
κι εδάκρυσαν τα μάτια της κι εμοιάζαν της καλής μου.
Eχάθη, αλί μου, αλλ’ άκουσα του δάκρυου της ραντίδα
στο χέρι, που ’χα σηκωτό μόλις εγώ την είδα.―



Β. ΘΕΜΑΤΑ

1α. Τέσσερις βασικές γραμματολογικές επιρροές στην ποίηση του Σολωμού αποτελούν: η αρχαία ελληνική γραμματεία, ο ευρωπαϊκός ρομαντισμός, ο ιταλικός κλασικισμός και το δημοτικό τραγούδι. Να επαληθεύσετε αυτή την κρίση με τέσσερα χαρακτηριστικά παραδείγματα (ένα για κάθε επιρροή) από τα αποσπάσματα που σας δόθηκαν και στη συνέχεια να τα σχολιάσετε.

1β. Με βάση τα αποσπάσματα να εντοπίσετε το ιστορικό υπόβαθρο του ποιήματος.

2α. Στο απόσπασμα 4 [21.] να επισημάνετε και να σχολιάσετε τα χρονικά επίπεδα.

2β. «Το φιλοσοφικό, αισθητικό, ηθικό υπόβαθρο της ποίησης του Σολωμού διαμορφώνεται μέσα από τη μελέτη του έργων του γερμανικού, κυρίως, ρομαντισμού. Ένα απ' αυτά ήταν και τα "Λυρικά" του Γερμανού ρομαντικού ποιητή Σίλλερ. Στα ποιήματα αυτά υπόκειται ως στόχος, πίσω από τη διαφορετική υπόθεσή τους, η καντιανή ιδέα για την ηθική αντίσταση και αναμέτρηση του ανθρώπου προς τα φυσικά και άλογα στοιχεία της δημιουργίας»: Να επαληθεύσετε αυτή την κρίση με στίχους από το ποίημα, τους οποίους σύντομα θα σχολιάσετε.

3α. Ποιες φάσεις «δοκιμασίας» αναγνωρίζετε στα τρία αποσπάσματα;

3β. Ποιες ερμηνείες της Φεγγαροντυμένης μπορούν να δοθούν με βάση τα δοθέντα αποσπάσματα;

4. Να σχολιάσετε ως προς α. τα εκφραστικά μέσα και β. το περιεχόμενο, τους στίχους:
Τότε από φως μεσημερνό ή νύχτα πλημμυρίζει,
Κι η χτίσις έγινε ναός πού ολούθε λαμπυρίζει.

5α. Να αναλύσετε τη δράση της φύσης σε σχέση με τον αγώνα των ηρώων και στα δύο ποιήματα.

Διονυσίου Σολωμού, «Ο Πόρφυρας» 

«Kοντά ‘ναι το χρυσόφτερο και κατά δω γυρμένο,
π’ άφησε ξάφνου το κλαδί για του γιαλού την πέτρα
κι εκεί γρικά της θάλασσας και τ’ ουρανού τα κάλλη
κι εκεί τραβά τον ήχο του μ’ όλα τα μάγια πόχει.
Γλυκά ‘δεσε τη θάλασσα και την ερμιά του βράχου
κι α δεν είν’ ώρα για τ’ αστρί θε να συρθεί και νά ‘βγει.
(Xιλιάδες άστρα στο λουτρό μ’ εμέ να στείλ’ η νύχτα!).
Πουλί πουλάκι που λαλείς μ’ όλα τα μάγια πόχεις,
ευτυχισμός α δέν ειναι το θαύμα της φωνής σου,
καλό δεν άνθισε στη γη, στον ουρανό, κανένα.
Δεν το ‘λπιζα να ‘ν’ η ζωή μέγα καλό και πρώτο!
Aλλ’ αχ, αλλ’ αχ, να μπόρουνα σαν αστραπή να τρέξω,
ακόμ’, αφρέ μου, να βαστάς και να ‘μαι γυρισμένος
με δυο φιλιά της μάνας μου, με φούχτα γη της γης μου!».
Kι η φύσις όλη τού γελά και γένεται δική του.
Eλπίδα, τον αγκάλιασες και του κρυφομιλούσες
και του σφιχτόδεσες το νου μ’ όλα τα μάγια πόχεις.
Nιος κόσμος όμορφος παντού χαράς και καλοσύνης.
Aλλ’ απαντούν τα μάτια του τρανό θεριό πελάγου
κι αλιά, μακριά ‘ναι το σπαθί, μακριά ‘ναι το τουφέκι!
Kοντά ‘ν’ εκεί στο νιον ομπρός ο τίγρης του πελάγου•
αλλ’  όπως έσκισ’ εύκολα βαθιά νερά κι εβγήκε
κατά τον κάτασπρο λαιμό που λάμπει ωσάν τον κύκνο,
κατά το στήθος το πλατύ και το ξανθό κεφάλι,
έτσι κι ο νιος ελεύτερος, μ’ όλες τες δύναμές του,
της φύσης από τσ’ όμορφες και δυνατές αγκάλες,
οπού τον εγλυκόσφιγγε και του γλυκομιλούσε,
ευτύς ενώνει στο λευκό γυμνό κορμί π’ αστράφτει,
την τέχνη του κολυμπιστή και την ορμή της μάχης.
Πριν πάψ’ η μεγαλόψυχη πνοή χαρά γεμίζει:
Άστραψε φως κι εγνώρισεν ο νιος τον εαυτό του.

Aπομεινάρι θαυμαστό ερμιάς και μεγαλείου,
όμορφε ξένε και καλέ και στον ανθό της νιότης,
άμε και δέξου στο γιαλό του δυνατού την κλάψα.

Πέμπτη 29 Μαΐου 2014

Πανελλαδικές Εξετάσεις ΕΠΑΛ (Ομάδα Β') - Νεοελληνική Γλώσσα 2014

Τα θέματα: εδώ


Ενδεικτικές απαντήσεις


Α. Το κείμενο επισημαίνει την επίταση του φαινομένου της νεανικής παραβατικότητας στην Ευρώπη. Η αύξηση της νεανικής εγκληματικότητας αποδίδεται τόσο στο προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον που δεν προσφέρει ιδανικά στους νέους, στα οικονομικά και εργασιακά προβλήματα που ταλανίζουν τη νέα γενιά, όσο και στην κυριαρχία της κουλτούρας της βίας που διαχέεται από τα μέσα ενημέρωσης και τις βιομηχανίες όπλων. Γι’ αυτό, απαιτείται οι πολιτικοί να ασχοληθούν με το πρόβλημα χωρίς κομματική εκμετάλλευση και τα ΜΜΕ να μην ηρωοποιούν τη βία. Τελικά η λύση του προβλήματος δεν θα δοθεί με περισσότερη αστυνόμευση, αλλά εφόσον οι κοινωνικοί θεσμοί επιτελούν σωστά τον ρόλο τους.

Β1. Η υπερβολική έκθεση των παιδιών στην σκηνοθετημένη βία τα εθίζει σε βίαιες συμπεριφορές. Στην τηλεόραση, τον κινηματογράφο, στα βιντεοπαιχνίδια, στα τραγούδια, στις τηλεοπτικές εκπομπές δεν σταματούν να μιλούν για όπλα. Τα παιδιά εξοικειώνονται μ’ αυτήν, αλλοτριώνονται, μιμούνται ανάλογες συμπεριφορές, απευαισθητοποιούνται και ίσως στο μέλλον συμπεριφερθούν με παρόμοιο τρόπο. Γι’ αυτό χρέος όσων ασχολούνται με την ψυχαγωγία είναι να αντιμετωπίσουν με τη δέουσα παιδαγωγική ευθύνη το πρόβλημα της ποιοτικής διασκέδασης των παιδιών.

Β2. α. Η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση. Αιτιολογείται («οφείλεται») το πρόβλημα και αποδίδεται σε μια σειρά παράγοντες.
β. Θ.Π.: «Ένα σημαντικό … των νέων».
Σχόλια: «Σε σημαντικό βαθμό … και την τηλεόραση».
Κατακλείδα: δεν έχει.

Β3. α.
σημαντικό ≠ ασήμαντο (ανούσιο)
απουσία ≠ παρουσία
ενήλικη ≠ ανήλικη
σταματήσει ≠ ξεκινήσει (συνεχίσει)
ανασφάλεια ≠ ασφάλεια

β.
πίστη = βεβαιότητα (πεποίθηση)
στόχους = επιδιώξεις (κατευθύνσεις)
αναφέρεται = λέγεται
μερίδιο = ποσοστό (μερίδα, κομμάτι, τμήμα, μέρος)
ερμηνεύσουν = αιτιολογήσουν

Β4. α.
- Αυτούσιο απόσπασμα από το περιοδικό Time.
- Έμφαση στη μεταφορική σημασία του όρου.

β. η βιομηχανία της ψυχαγωγίας (διογκούμενες ανισότητες)

Γ. [Μερικές προσωπικές σκέψεις επί του θέματος]

(τίτλος: "Η βία στα σχολεία μεγαλώνει")

α’ ερώτημα
Η σχολική βία αναφέρεται στην επιβολή της βούλησης ενός μέρους της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε κάποιο άλλο και στην πρόκληση ζημιάς ή βλάβης. Οι μορφές της σχολικής βίας περιλαμβάνουν τη λεκτική, τη σωματική, την ψυχολογική, τη σεξουαλική βία και το βανδαλισμό. Η σχολική βία περιλαμβάνει και εγκληματικές ενέργειες σε ορισμένα κράτη, όπως για παράδειγμα στην Αμερική αλλά και σε κάποια στην Ευρώπη. Το «bullying» είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης από τους Βρετανούς, τους Ολλανδούς και τους Σκανδιναβούς. Υπάρχουν τρεις μορφές bullying: «Υπάρχει η σωματική βία, όπως σπρωξίματα και χτυπήματα. Υπάρχει η λεκτική βία όπου ένα παιδί κοροϊδεύει, γελοιοποιεί ή βρίζει κάποιο άλλο, και υπάρχει και η απομόνωση. Κάποια παρέα δεν αφήνει κάποιο παιδί να συμμετέχει στον κοινωνικό του χώρο και διασπείρει φήμες. Τα κορίτσια χρησιμοποιούν κυρίως την τρίτη μορφή. Τα αγόρια χρησιμοποιούν συνήθως τη δύναμη. Τα δύο μέλη, ο θύτης και το θύμα, έχουν τεράστια διαφορά στην ισχύ, η οποία μπορεί να είναι σωματική, ψυχολογική ή συναισθηματική.


β’ ερώτημα
Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα το σχολείο δεν πρέπει να μείνει αδρανές. Το σύγχρονο δημοκρατικό σχολείο πρέπει να εμβαθύνει στον πυρήνα της παιδαγωγικής, να στηρίζεται σ’ ένα ανθρώπινο σύστημα αξιών και να διαμορφώνει δημοκρατικούς πολίτες που θα αγωνίζονται κατά της αδικίας και της ανισότητας.

Προαγωγή της ψυχικής και κοινωνικής υγείας

Η προαγωγή της ψυχικής και κοινωνικής υγείας μπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε σχολική μονάδα, ως να ήταν μια ανεξάρτητη κοινότητα. Το σχολείο, λειτουργώντας ως ένας αυτόνομος οργανισμός, μπορεί να αναπτύξει και υιοθετήσει σχολικό ήθος που να ελέγχει κάθε έκφραση βίας, μέσα από το «κρυφό», το «σκιώδες» πρόγραμμα που διέπει ουσιαστικά κάθε του λειτουργία. Τα μέλη της σχολικής κοινότητας μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα ευρύ ορισμό της σχολικής βίας και να αναπτύξουν από κοινού κανόνες για την προστασία όλων των μελών από κάθε μορφή βίας που απαξιώνει το άτομο και που δημιουργεί συνθήκες αποκλεισμού. Με ποικίλους τρόπους επικοινωνίας και αναγνώρισης το σχολείο αναπτύσσει τα στοιχεία που ενδυναμώνουν την προσωπικότητα και τη διάθεση συνεργασίας και συμμετοχής του κάθε μέλους της σχολικής κοινότητας: την καλή επικοινωνία και τις καλές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη, την αυτοεκτίμηση, το σεβασμό, την ενθάρρυνση, την ψυχική και συναισθηματική υποστήριξη, τη δημιουργικότητα, την αυτονομία και τη διαφορετικότητα.




Γενικότερα

Η ουσία, βεβαίως, του όλου ζητήματος δεν έχει να κάνει με την εύρεση του καλύτερου τρόπου τιμωρίας ενός ανήλικου εγκληματία· πολύ πιο πριν από αυτό θα ήταν προτιμότερο να αναπτυχθεί ένα σωστό σύστημα παιδείας ­ όχι μόνον με την έννοια της εκπαίδευσης. Πρέπει ο δάσκαλος και ο γονιός να αποτελούν το παράδειγμα. Μέσω της σύνδεσης λόγου και πράξης οφείλουν να μεταδίδουν μηνύματα θετικά και όχι αντιφατικά. Όταν δεν υπάρχουν ξεκαθαρισμένα μηνύματα, δημιουργείται σύγχυση και δεν αποκτάται η έννοια του "καλού". Η αγάπη και η αλληλεγγύη διδάσκονται σε πολύ τρυφερή ηλικία.




Τετάρτη 28 Μαΐου 2014

Ενδεικτικές απαντήσεις για το μάθημα "Νεοελληνική Γλώσσα" Γ' Ημερησίων και Δ' Εσπερινών





Α. Το κείμενο (από δοκίμιο που εξέδωσε ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος το 1966) χαρακτηρίζει λογική αλληλουχία και συνοχή, με ξεκάθαρο θεματικό πυρήνα. Κάθε παράγραφος έχει δικό της νόημα και προωθεί τη σκέψη με εμφανείς σχέσεις αντιθέσεων (άλλοτε-τώρα).

Θέμα του δοκιμίου: Η διαχρονική εξέταση της έννοιας «ανθρωπισμός» και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Παράγρ.
Κύρια σημεία
Πύκνωση (ταύτιση με τον συγγραφέα)
1η §
Η έννοια «ανθρωπιά» συνήθως σημαίνει συμπόνια για τον συνάνθρωπο, ενώ άλλοτε ο όρος «ανθρωπισμός» δήλωνε την αφοσίωση στα κοινά. Χαρακτηριστική περίπτωση ανθρωπιστή υπήρξε ο ιδρυτής του Ερυθρού Σταυρού, Ερρίκος Ντυνάν.
Η παγκόσμια απαίτηση για ανθρωπιά – για συμμετοχή στον πόνο του άλλου – αποτελεί επιβεβλημένη ανάγκη της εποχής μας. Χαρακτηριστική περίπτωση ανιδιοτελούς αφοσίωσης στα κοινά υπήρξε ο Ντυνάν. Ανθρωπιστής γενικότερα ήταν αυτός που πρόσφερε αφιλοκερδώς βοήθεια σε όλους ανεξαιρέτως τους αναξιοπαθούντες της γης, ένα αξιομίμητο για τους κατοπινούς πρότυπο, που λίγοι μονάχα εκλεκτοί το ενσάρκωσαν. Στην εποχή μας, ωστόσο, το νόημα της ανθρωπιάς παραχαράσσεται σκόπιμα, με συνέπεια να καταργείται στην πράξη από την κυριαρχία του ευδαιμονισμού και του ατομικισμού, όπως άλλωστε αποδεικνύει καθημερινά και το έλλειμμα ανθρωπιάς. Κι αυτό γιατί ξεχνάμε πως ανθρωπιά σημαίνει συνεχής δράση, αυταπάρνηση και όχι θεωρία· μετριοπάθεια και όχι εμπάθεια· καθολική και όχι επιλεκτική προσφορά· μια ιδιότητα που λίγοι μονάχα κατέχουν στην Ιστορία.
(114 λέξεις)

2η + 3η §
Η ανιδιοτέλεια, η ειλικρίνεια και η ανυστερόβουλη δράση: τα βασικά γνωρίσματα του ανθρωπιστή, που τον καθιστούσαν αξιομίμητο πρότυπο και εκλεκτή φύση. Γι’ αυτό η ανθρωπιά αποτελεί επιτακτικό αίτημα και των καιρών μας.
4η §
Στην εποχή μας το νόημα της λέξης αλλοιώνεται σκόπιμα, με συνέπεια ο καθένας να τη χρησιμοποιεί διαφορετικά.
5η §
Αυτό αποδεικνύεται από το έλλειμμα ανθρωπιάς που παρατηρείται στην καθημερινότητά μας (επιφανειακές σχέσεις, απληστία, απουσία ευγένειας).
6η §
Η αιτία βρίσκεται στο ότι αγνοούμε πως ανθρωπιά σημαίνει θέληση, πράξη, ενσυναίσθηση, ενεργητική στάση. Έλλειψη ανάλογων παραδειγμάτων στην Ιστορία.

Εναλλακτική περίληψη (πληροφοριακού τύπου) από τη σύμβουλο Φιλολόγων, Αγάθη Γεωργιάδου:Ο συγγραφέας στο κείμενο διερευνά το πραγματικό νόημα της ανθρωπιάς. Αντιπαραθέτει τη σύγχρονη αντίληψη της έννοιας με εκείνη του παρελθόντος, η οποία σήμαινε την απόλυτη προσφορά προς το συνάνθρωπο σε κάθε περίπτωση. Ο ανθρωπιστής εθεωρείτο τότε μια φύση ιδιαίτερη, ανυστερόβουλη και εκλεκτή, που θεωρούσε ως καθήκον να ασκεί καθημερινά την ανθρωπιά. Σήμερα, ενώ η ανθρωπιά εμφανίζεται ως επιτακτικό αίτημα, έχει ωστόσο αλλοιωθεί το νόημά της εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο εκδηλώνεται και του σκοπού που υπηρετεί. Επίσης, έχει απαξιωθεί ως έννοια υπό το πρίσμα του ευδαιμονισμού και ατομικισμού, όπως δείχνει και η καθημερινότητα του ανθρώπου. Κλείνοντας, ο συγγραφέας ορίζει την ανθρωπιά ως εσωτερική παρόρμηση και δράση, ανεκτικότητα και αυταπάρνηση, γι’ αυτό και έχει τόσο λίγα παραδείγματα να επιδείξει.  (119 λέξεις)


Και μια περίληψη με αναδιατάξεις ώστε να αναδειχτεί ο νοηματικός ιστός του κειμένου, από τον συνάδελφο Παναγιώτη Τσουκαλά:
Η κατάχρηση της ανθρωπιάς, ως όρου και ως αιτήματος, στην εποχή μας είναι αποτέλεσμα ενός φαύλου κύκλου στρεβλώσεων και διαψεύσεων. Άλλοτε στο πρότυπο ανιδιοτελούς ανθρωπιστή, που υπακούοντας αποκλειστικά στο χρέος του συμπαραστεκόταν στον συνάνθρωπό του, ανταποκρίνονταν εξαιρετικές προσωπικότητες. Σήμερα που πολλοί επικαλούνται την ανθρωπιά ως κίνητρο των πράξεών τους, ο όρος απειλείται από την πολυσημία, την υστεροβουλία και την υποκρισία των χρηστών του, με αποτέλεσμα να απαξιώνεται ως λέξη και να συμπαρασύρει κάθε εκδήλωση κοινωνικής ευαισθησίας στην ανυποληψία. Αυτή η παραμόρφωση και η εν γένει σπανιότητα μεγαλοψυχίας ακριβώς μεγεθύνει ολοένα την κοινωνική απαίτηση για ανθρωπιά, που θα μένει αναπάντητη όσο δεν συνυφαίνεται έμπρακτα και ολιστικά με την αλληλοκατανόηση και τον αλτρουισμό. (114 λέξεις)

Μία τρίτη περίληψη, από τη φιλόλογο Ρούλα Μουντάνου:
Το δοκίμιο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου αναλύει την έννοια και τα χαρακτηριστικά της ανθρωπιάς, η οποία κακοποιείται στην εποχή μας. Πρόκειται για έννοια καθολικά αποδεκτή που αφορά την ανιδιοτελή συμπόνια και τη συμπαράσταση στον πάσχοντα άνθρωπο. Παλαιότερα αποτελούσε κοινό ιδανικό, χωρίς όμως να είναι κοινότοπη διεκδίκηση για τα ποικίλα αδιέξοδα όπως είναι σήμερα. Ωστόσο διαπιστώνεται πως ως αξία της εποχής μας έχει αλλοιωθεί, ενώ το νόημά της έχει αποκτήσει πολλαπλές υποκειμενικές ερμηνείες. Εξάλλου η καταχρηστική επίκληση της ανθρωπιάς φθείρει τη σημασία της, ώστε θεωρείται ξεπερασμένη στον σύγχρονο κόσμον τον παραδομένο σε υλικές απολαύσεις. Γι’ αυτό διευκρινίζεται ότι η ανθρωπιά είναι κυρίως ψυχική κατάσταση και στάση ζωής καθολική και αδιάλειπτη· μία «κοπιαστική» δικαίωση της ανθρώπινης υπόστασής μας. (115 λέξεις)

Και η περίληψη του Γιάννη Τσιτσεκίδη

Ο δοκιμιογράφος υποστηρίζει στο απόσπασμα πως στη σύγχρονη κοινωνία του βουλιμικού ευδαιμονισμού, που έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο, καθίσταται επιτακτική ανάγκη η «ανθρωπιά». Άλλοτε με τον λιγότερο συχνόχρηστο όρο «ανθρωπιστής» εννοούσαν τους λίγους εκλεκτούς, που αφιέρωναν τη ζωή τους για να προσφέρουν σε όλους τους ανθρώπους αδιακρίτως. Στις μέρες μας η πολυχρησία του όρου «ανθρωπιά» τον έχει αποστεώσει και έχει θολώσει το περιεχόμενό του, όπως συμβαίνει με όλους τους όρους που επανανοηματοδούνται για να υπηρετήσουν σκοπιμότητες. Κατά το συγγραφέα, ανθρωπιά σημαίνει ανιδιοτελή προσφορά, «συμπάθεια» αυταπάρνηση και αδιάκοπη δράση –όχι γνώση. Μόνο έτσι, καταλήγει, εξυψώνεται ο άνθρωπος στη σφαίρα όχι των «μεγάλων» αλλά των λίγων «ανθρώπων» (104 λέξεις)
Β1. Απόδειξη μιας λογικής σχέσης αιτίου-αποτελέσματος: η υλιστική ευδαιμονία και το πρόταγμα της καλοπέρασης ακυρώνουν τα ευγενικά αισθήματα μεταξύ των ανθρώπων.

Πιθανός συλλογισμός:
- Η αλληλεγγύη και ο σεβασμός αποτελούν σημαντικές αξίες της κοινωνικής ζωής, γιατί προάγουν τον ατομικό και συλλογικό βίο.
- Η καλλιέργειά τους προϋποθέτει ανιδιοτέλεια και συλλογικό ενδιαφέρον για τα κοινά.
- Τα υλιστικά πρότυπα της εποχής μας υποσκάπτουν κάθε ενδιαφέρον για τον άλλο, εφόσον εξυψώνουν σε απόλυτη αξία το άτομο και την ικανοποίηση με κάθε τρόπο των επιθυμιών του.

Τεκμήριο: η μεταπολιτευτική περίοδος συνοδεύτηκε από την έξαρση του ιδιωτικού οράματος και την αντίστοιχη υποχώρηση του συλλογικού, με συνέπεια τη γενικευμένη αδιαφορία για τον συνάνθρωπο.

Συμπέρασμα: η μανιώδης επιδίωξη της ατομικής ευδαιμονίας, χωρίς το περίβλημα της ανθρωπιάς, λειτουργεί αλλοτριωτικά για το άτομο, καθιστώντας παρωχημένη συμπεριφορά την ευαισθησία για τα προβλήματα του άλλου.

.............................................................................................................................................................

Θεματικοί Άξονες

Αίτια
  «ανθρώπινη λαιμαργία»: απληστία, ανταγωνισμός, αναρρίχηση με κάθε μέσο και τίμημα
  «δίψα ευζωίας»: υλικός ευδαιμονισμός, καταναλωτική συνείδηση, αποθέωση του χρήματος και του κέρδους.
Αποτέλεσμα
  «δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα»:
- περιφρόνηση ηθικών/ πνευματικών αξιών (αλληλεγγύης, αλληλοβοήθειας, ανεκτικότητας κλπ)
-   παραγκωνισμός ανθρώπινων αισθημάτων (φιλικής διάθεσης, αγάπης, φιλαλληλίας κλπ)
Έμφαση
  «κάτι περισσότερο: τα ευγενικά συναισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα»: ο άνθρωπος όχι μόνο δεν υιοθετεί μια στάση αλληλεγγύης και ανθρωπιάς, αλλά χλευάζει και απαξιώνει παρόμοια συναισθήματα και τους φορείς τους. 

.............................................................................................................................................................
(Για τα θέματα: Β2, Β3, Β4 δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις της Κ.Ε.Ε.)



Γ. Το θέμα (μοιάζει με το αντίστοιχο του 2007) εμπίπτει στις σχετικές ενότητες που διδάχθηκαν οι μαθητές της Γ’ Λυκείου στην ενότητα «Ανθρώπινα δικαιώματα-Ανθρωπισμός». Γενικότερα, προσφέρεται ώστε να αξιοποιήσουν τα παιδιά την επικαιρότητα και όσα σχετικά γνωρίζουν: ανθρωπιστική κρίση, δράσεις αλληλεγγύης. Το επικοινωνιακό πλαίσιο είναι άρθρο σε τοπική εφημερίδα (τίτλος - απλό λεξιλόγιο – μικροπερίοδος λόγος – τεκμηρίωση – αναφορά στην επικαιρότητα). Τα δύο ζητούμενα χρήζουν ισοδύναμης αλλά όχι και ισόποσης ανάπτυξης. Το α’ ζητούμενο είναι περιγραφικό-διαπιστωτικό (χωρίς ιδιαίτερα εκτενή ανάπτυξη· ωστόσο, πρέπει να είναι επαρκής) και το β’ αποδεικτικό (ατομικές και συλλογικές δράσεις που μπορούν να μειώσουν (όχι να εξαλείψουν) το έλλειμμα ανθρωπιάς.

Μια πρωτότυπη εισαγωγή (ένα κείμενο στον τοίχο του 'Χαμόγελου του Παιδιού' στο facebook):
«Θέλω να τηλεφωνήσω στο σπίτι μου! Το απόγευμα του περασμένου Σαββάτου το πέρασα με την Κατερινούλα μας, 4 ετών, στο νοσοκομείο λόγω ίωσης. Η ώρα περνούσε ευχάριστα καθώς ζωγραφίζαμε, παίζαμε, διαβάζαμε παραμύθια και λέγαμε αστεία! Αργά το απόγευμα όμως, η Κατερινούλα μας είχε μία επιθυμία: ΝΑ ΤΗΛΕΦΩΝΗΣΕΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ! Έτσι λοιπόν καλέσαμε τα υπόλοιπα παιδιά στο σπίτι του οργανισμού για να τους μιλήσει. Τα παιδιά στο σπίτι ξετρελάθηκαν που την άκουσαν αλλά και εκείνη καθ’όλη τη διάρκεια της συνομιλίας τους, έλαμπε ολόκληρη!»

Στο α’ ζητούμενο μπορούν μεταξύ πολλών άλλων να αναφερθούν (εντελώς ενδεικτικά):
- Η παραβίαση των δικαιωμάτων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (παιδιά, γυναίκες, πρόσφυγες, μετανάστες, Α.μ.Ε.Α, κάθε είδους μειονότητες) από την ανέχεια, τον αναλφαβητισμό, τον (εμφύλιο) πόλεμο, την κλιμακούμενη βία (κυρίως την ενδοοικογενειακή), την εγκληματικότητα, την εκμετάλλευση, τον ρατσισμό…
- Η καταστροφή του περιβάλλοντος, με κορυφαίο πρόβλημα αυτό των κλιματικών αλλαγών.
- Οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στις πόλεις (καταστροφή φυσικού χώρου, ανταγωνιστικές και εμπορευματοποιημένες σχέσεις, αδιαφο­ρία, μοναξιά, μαζοποίηση, αμοραλισμός, κυνισμός).
- Η οικονομική κρίση που φτωχοποιεί, περιθωριοποιεί και εξαθλιώνει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.


Στο β’ ζητούμενο, οι απαιτούμενες δραστηριότητες μπορούν να αφορούν:

Ατομικές δραστηριότητες
Συλλογικές δραστηριότητες
- διαρκής πληροφόρηση

- κριτική στάση

- επανιεράρχηση προτεραιοτήτων και αξιών

- διαρκής αγωνιστικότητα

- ικανότητα ενσυναίσθησης

- συμμετοχή σε δράσεις αλληλεγγύης

- ενεργοποίηση σε εθελοντικές ομάδες δράσης

……………………………………………..

……………………………………………..
- Ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών (π.χ. το περιοδικό ‘Σχεδία’ για τους άστεγους, η συγκέντρωση φαρμάκων και τροφίμων για όσους αδιακρίτως τα έχουν απόλυτη ανάγκη, τα κοινωνικά φροντιστήρια, οι ‘Γιατροί χωρίς Σύνορα’, το 'Χαμόγελο του Παιδιού', κάθε είδους εθελοντές που με συλλογικές δράσεις ανακουφίζουν τους συνανθρώπους μας…)

- Οι διεθνείς οργανισμοί (ΟΗΕ, UNICEF, UNESCO) να προστα­τεύουν το ανθρωπιστικό ιδεώδες έμπρακτα και ουσιαστι­κά και όχι με λόγια.

- Ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως η Διεθνής Αμνηστία, να εντείνουν τις προσπάθειές τους.

- Οι μαθητικές κοινότητες (σε συνεργασία και με τον Συνήγορο του Πολίτη) να δραστηριοποιούνται και να ευαισθητοποιούνται σε θέματα παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών σε όλο τον κόσμο.

- Το Κράτος Πρόνοιας να λειτουργεί με γνώμονα την προστασία και την ενίσχυση όσων πλήττονται από την οικονομική κρίση. Ιδιαίτερη μέριμνα για τη στήριξη των Σχολείων Ειδικής Αγωγής και Δεύτερης Ευκαιρίας.

- Οι πνευματικοί άνθρωποι, όπως και κάθε φορέας διαμόρφωσης της κοινής γνώμης (δημοσιογράφοι), να ευαισθητοποιούν, να ενημερώνουν την κοινή γνώμη και να καλούν σε οργανωμένη δράση και κινητοποίηση.

- Η Εκκλησία να συνεχίσει με περισσότερη ένταση και συνέπεια το φιλανθρωπικό της έργο.

……………………………………………….
………………………………………………..

 Και μερικές σκέψεις για την παραγωγή λόγου από Βαθμολογικό Κέντρο:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Επιθυμητή η αφόρμηση από γεγονός της επικαιρότητας

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

1οΦαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς στην εποχή μας

  Έλλειψη ανοχής απέναντι στο διαφορετικό:
o κοινωνικός ρατσισμός - διακρίσεις,  αποκλεισμός και περιθωριοποίηση μειονοτικών ομάδων
o   ρατσιστικά φαινόμενα απέναντι σε μετανάστες / πρόσφυγες 
o   αδιαφορία και προκατάληψη απέναντι σε ανθρώπους με αναπηρία

  Ακραία φαινόμενα απάνθρωπης συμπεριφοράς
o Εκμετάλλευση παιδιών (αντικείμενα εργασιακής εκμετάλλευσης, θύματα σεξουαλικής κακοποίησης)
o   Εμπορία γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση
o   Κακοποίηση γυναικών και παιδιών (ενδοοικογενειακή βία)
o   Εγκατάλειψη ανθρώπων τρίτης ηλικίας

  Αποκλεισμός του πληθυσμού από βασικά κοινωνικά αγαθά
o   αποδυνάμωση του κράτους πρόνοιας
o   συρρίκνωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και παιδείας
o   αποδόμηση κοινωνικής ασφάλισης  
o   υποβάθμιση βιοτικού επιπέδου μεγάλου μέρους των πολιτών / οικονομικά αδιέξοδα 
o   άνεργοι, άστεγοι, ανασφάλιστοι

  Καταπάτηση ατομικών - πολιτικών ελευθεριών
o   φαινόμενα γενικευμένης βίας και καταστολής
o   πολιτικές διώξεις – πολιτικοί κρατούμενοι

  Αλλοτριωμένες ανθρώπινες σχέσεις
o   χρησιμοθηρική αντιμετώπιση του συνανθρώπου
o   κυνισμός, αδιαφορία, ανοχή απέναντι σε καταστάσεις που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, εξοικείωση με τη μισαλλοδοξία και τη βία
o   ανταγωνιστικό πνεύμα


2ο: Δραστηριότητες ατομικές και συλλογικές που αποσκοπούν στον περιορισμό του ελλείμματος ανθρωπιάς

  Ατομικές
o   Αντίδραση απέναντι στον ρατσισμό: εναντίωση και ενεργητική στάση μπροστά σε φαινόμενα ρατσισμού, ξενοφοβίας, μισαλλοδοξίας.
o   Συμμετοχή σε δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης
o   Εθελοντική προσφορά έργου σε συλλογικές δράσεις, κοινωνικά δίκτυα, κέντρα αλληλεγγύης φορέων [Γιατροί του Κόσμου, Εκκλησία, Δήμοι, ΜΚΟ, κλπ]
o   Καταγγελία, στηλίτευση φαινομένων αδικίας, εκμετάλλευσης …

  Συλλογικές
o   Οργάνωση εκδηλώσεων με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων, ειδών πρώτης ανάγκης, φαρμάκων κλπ [συναυλίες, χαριστικό παζάρι κλπ]
o   Συλλογικές δράσεις αλληλεγγύης [Δημιουργία δικτύων ανταλλαγών και αλληλεγγύης, κοινωνικό παντοπωλείο / φαρμακείο / φροντιστήριο, συλλογικές κουζίνες, κλπ]
o   Δράσεις σχολείων [συνεργασία με ανθρωπιστικές οργανώσεις, παροχή βοήθειας σε μαθητές και στις οικογένειές τους, κλπ]
o   Αποστολές ανθρώπινης βοήθειας
o   Δομές αλληλεγγύης για μετανάστες, εγκαταλελειμμένα παιδιά, κακοποιημένες γυναίκες κλπ.
o   Δράσεις αλληλεγγύης σε θύματα πολιτικών διώξεων

Kαι ένα βίντεο που δείχνει τι σημαίνει ενσυναίσθηση και πώς μπορεί να βοηθήσει στην ευαισθητοποίηση των παιδιών που ζουν στην Ευρώπη για τα προβλήματα των παιδιών όλου του κόσμου:


Οι απαντήσεις που έδωσε η 'Πολύτροπη Αρμονία': εδώ